Het terugdringen van te hoge snelheid in het verkeer, is een van de prioriteiten van het aankomende Strategisch Plan Verkeersveiligheid 2030 (SPV). Simpelweg omdat te hard rijden zorgt voor veel slachtoffers. Als op een weg de gemiddelde snelheid stijgt, leidt dat tot een grotere kans op ongevallen met bovendien een grotere kans op een ernstige afloop.

Snelheid als risico-indicator

Het is de reden waarom het strategisch plan snelheid aanmerkt als risico-indicator. Weet je waar er te vaak te hard gereden wordt? Dan kun je op die plek actie ondernemen. Bijvoorbeeld door snelheidsremmende maatregelen te nemen of op die plek streng te gaan handhaven.
Maar welke maatregel ook gekozen wordt, voor de proactieve werkwijze die het SPV voorstaat, is allereerst betrouwbare informatie nodig. Afkomstig uit data en indicatoren die risico’s beschrijven, ook wel Safety Performance Indicators (SPI’s) genoemd. Snelheid is zo’n indicator, om precies te zijn de zogeheten V85.

De V85 geeft de snelheid aan waar 85% van de bestuurders onder zit. Is de V85 bijvoorbeeld 100? Dan betekent dat dat 85% van de bestuurders op een bepaald stuk weg 100 kilometer per uur of minder rijdt en dat 15% sneller rijdt. Aan de hand van dat getal kan een wegbeheerder snel zien of de meeste bestuurders zich op een weg aan de limiet houden of niet. In dat laatste geval kan er - proactief – iets aan die situatie worden gedaan.

Beperkte informatie

Probleem was tot nog toe dat elke gemeente of provincie zelf z’n gegevens bij elkaar moest sprokkelen. Dat werkte niet goed omdat de data uit inductielussen in de weg alleen over een beperkt aantal locaties informatie bieden. Geen lus? Geen snelheidsgegevens. Als alternatief konden wegbeheerders bij bedrijven zelf V85-waarden inkopen op basis van zogeheten floating car-data (fcd). Dat zijn gegevens die onder meer afkomstig zijn van navigatiesystemen en mobiele telefoons.

Het voordeel van floating car-data is dat ze informatie kunnen bieden over alle wegen en niet alleen die waar detectielussen aanwezig zijn. Maar anders dan de lussen die elk voertuig meten, wordt niet elke bestuurder meegenomen in de gps-data. Eenvoudigweg omdat niet iedere bestuurder een navigatiesysteem heeft of een navigatie-app op z’n smartphone gebruikt in het verkeer en er verschillende merken fabrikanten van deze systemen zijn. Maar ook omdat snelheden boven de limiet door de aanbieders van fcd vaak worden ‘afgetopt’ tot de maximumsnelheid. Dit om de privacy van de gebruikers van navigatiesoftware te garanderen.

Combinatie lusinformatie en gps-data

Maar wanneer elke gemeente fcd zelf inkoopt is dat relatief duur. Daarnaast blijken vaak verschillende overheidsinstanties dezelfde data in te kopen om de V85 te bepalen, waardoor overheden feitelijk dubbel betalen voor dezelfde data. Daar kan nu een eind aan komen: vanaf februari 2017 beschikt de Nationale Databank Wegverkeersgegevens (NDW) over landelijk dekkende fcd. Deze data zijn ingekocht voor toepassing in het verkeersmanagement en verkeersbeleid, waardoor bij de aanbesteding is gelet op de nauwkeurigheid van het detecteren van files en vertragingen.

In opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat onderzocht NDW een methode waarmee uit fdc-gegevens ook betrouwbare V85-waarden zijn vast te stellen. Het onderzoek gebeurde in Noord-Holland waar goede V85-waarden op basis van lusdata beschikbaar waren. Daaruit bleek onder meer dat er een relatie is tussen het percentage afgetopte fcd-data en de in de praktijk waargenomen V85-waarden van de verkeerslussen. Met die relatie kon op een betrekkelijk eenvoudige manier ook de V85 worden vastgesteld van alle wegvakken, ook die wegvakken waarvan geen lusdata beschikbaar zijn. NDW onderzocht de betrouwbaarheid van de methode op 50- en 80-kilometer doorstroomwegen en denkt eind 2018 ook de resultaten te kunnen presenteren voor 30-kilometerwegensnelwegen en rustigere wegen. Bij welk intensiteitsniveau nog een betrouwbare inschatting van de V85 waarde kan worden gemaakt, moet uit dit onderzoek nog blijken. Marthe Uenk, senior verkeerskundig adviseur bij NDW, verwacht dat ook informatie voor relatief rustige wegen komt bovendrijven. ‘Het is voor deze wegen niet mogelijk een betrouwbare inschatting te maken op week- of maandniveau van de V85. Maar een kwartaalcijfer moet wel lukken. En dat is toch 100% meer informatie dan nu vaak het geval is.’

Kostendaling

Uenk ziet de methode als een grote sprong voorwaarts voor wegbeheerders die werk willen maken van de risicogestuurde aanpak uit het strategisch plan. Al was het maar vanwege de gedaalde kosten. ‘Gemeenten hebben afgelopen jaren hard moeten bezuinigen en hebben weinig geld om data voor hun beleidsvorming in te kopen. Dankzij deze nieuwe methode hoeven geen extra kosten gemaakt te worden voor snelheidsgegevens.’

NDW wil de V85-waarden van alle Nederlandse wegen als ‘open source’-gegevens voor iedereen beschikbaar stellen. Maar de organisatie laat het aan de markt over om de data in een aantrekkelijke vorm voor wegbeheerders beschikbaar te stellen. Verschillende bedrijven hebben al interesse getoond.
De NDW-methode maakt ook nieuwe inzichten mogelijk door V85-gegevens te combineren met andere data. Zoals ambulancegegevens, die, zo bleek uit een proef van Rijkswaterstaat, toegevoegd kunnen worden aan BRON, het Bestand geRegistreerde Ongevallen in Nederland. Een groot aantal ongevallen waarbij geen politie wordt ingeschakeld, komt zo alsnog in beeld. Uenk: ‘Door data te combineren, zie je heel snel waar de grootste risico’s optreden. Zo kun je je verkeersveiligheidsbeleid efficiënter en preciezer vormgeven.’