Vormtoets verbetert veiligheid Zeeuwse wegen

Met een simpele en goedkope ‘vormtoets’ bindt Zeeland de strijd aan tegen verkeersongevallen. Binnen twee dagen weet elke gemeente waar de zwakke plekken zitten.

Koos Louwerse (TRIDÉE), Hans Feij (gemeente Goes), Wijnand Blommaert (provincie Zeeland)

Net als andere wegbeheerders, worstelde de provincie en de gemeenten in Zeeland jarenlang met ontbrekende informatie over verkeersongevallen. Een gevolg van landelijk beleid dat bepaalde dat de politie zich weer met z’n kerntaken moest bezighouden. Het bijhouden van BRON (Bestand geRegistreerde Ongevallen in Nederland), waar veel overheden hun verkeersveiligheidsbeleid op baseerden, verkommerde lange tijd.

Samen met mobiliteitsadviesbureau TRIDÉE ontwikkelde de provincie daarom vanaf 2012 een nieuwe manier om de belangrijkste risico’s van de Zeeuwse infrastructuur in kaart te brengen. Deze ‘vormtoets’ komt erop neer dat een ambtenaar alle straten in zijn gemeente of provincie beoordeelt op een selectie van eigenschappen uit Basiskenmerken wegontwerp, de wegenbijbel van kennisplatform CROW.


Alle type wegen

De vormtoets is geschikt om alle type wegen te beoordelen. Neem de erftoegangsweg. Dat zijn binnen de bebouwde kom bijvoorbeeld woonerven of straten waar de maximumsnelheid van 30 kilometer geldt. Belangrijke basiskenmerken zijn dan dat de weg geen lange rechte stukken (‘rechtstanden’) heeft, kruispunten gelijkwaardig zijn, de weg niet te breed is, iedereen op dezelfde rijbaan rijdt en er geen belijning aanwezig is. Blijkt zo’n straat in de praktijk een brede en lange rechte weg, dan scoort die weinig punten in de vormtoets.
De vormtoets is bewust simpel gehouden, zo legt Koos Louwerse, directeur van TRIDÉE uit. ‘Als je te veel onderdelen beoordeelt, kom je niet tot duidelijke resultaten. Het gaat om de belangrijkste kenmerken, zowel voor wegvakken als voor kruispunten, die werkelijk onderscheidend zijn voor een goede verkeersveiligheid en een juiste verkeersfunctie van de weg.’

Of een weg doet wat ie moet doen wordt per wegdeel beoordeeld op ongeveer tien criteria. Daarvoor hoeft de ambtenaar z’n bureau niet te verlaten. Die turft hij in een Excel-sheet aan de hand van beeldmateriaal waarmee de scanauto’s van bijvoorbeeld Cyclomedia alle wegen in Nederland hebben gefilmd. Volgens Hans Feij, verkeerskundige bij de gemeente Goes kun je er in een dag of twee mee klaar zijn.
 

Objectieve gegevens

‘Groot voordeel van de vormtoets is dat die objectieve gegevens oplevert. Daarmee kunnen beleidsmakers beargumenteerd prioriteiten aangeven,’ aldus Feij. Zo was de Thorbeckelaan in Goes (zie foto boven dit artikel) al jarenlang een notoire racebaan, terwijl de weg eigenlijk een rustige erftoegangsweg zou moeten zijn. Mede dankzij de beroerde score in de vormtoets werd de straat opgetuigd met parkeervakken om de weg te versmallen. Ook kwamen er verhoogde plateaus om de vaart uit het verkeer te halen.

Anders dan andere meetmethoden zoals EuroRAP, ProMeV en de door de gemeente Amsterdam ontwikkelde NSI (zie kader) koppelt de vormtoets verkeersveiligheid aan de functie van een weg. Dat levert soms verrassende resultaten op, zoals bij De Molendijk, een belangrijke verkeersader tussen Oud-Vossemeer en Sint-Annaland.
 

Meetmethoden veiligheid wegen

  • Het European Road Assessment Programme (EuroRAP) wordt internationaal gebruikt om de veiligheid van wegen voor auto’s aan te geven. Een veilige weg krijgt maximaal 5 sterren.
  • Proactief Meten Verkeersveiligheid (ProMeV): combineert de VSGS-methode (Veilige Snelheden, Geloofwaardige Snelheden), die toetst of wegen een veilige snelheid hebben en of de snelheidslimiet geloofwaardig is, met de DV-meter (Duurzaam Veilig) die de veiligheid aangeeft van wegvakken en kruispunten.
  • De Network Safety Index (NSI) is ontwikkeld door SWOV, ANWB en de gemeente Amsterdam. De NSI combineert elementen van ProMeV en CycleRAP, een sterrensysteem voor veiliger fietsverkeer. Anders dan de vormtoets richt de NSI zich alleen op 50-kilometerwegen.
De weg is eigenlijk te bochtig en smal voor het drukke verkeer op de dijk. Afgelopen drie jaar tijd waren er drie dodelijke ongevallen. Reden waarom in 2017 de weg veiliger is ingericht met een lagere maximumsnelheid van 60 kilometer per uur. Ook kwamen er nieuwe belijning, snelheidsremmers en volgt er dit jaar nog een vrijliggend fietspad.
‘Als we met EuroRAP De Molendijk nu zouden beoordelen, zou die waarschijnlijk het maximale aantal van vijf sterren halen,’ zo vermoedt Wijnand Blommaert, beleidsmedewerker infrastructuur van de provincie Zeeland. ‘Punt is alleen dat er nog steeds veel verkeer over deze weg gaat. Dus functioneel klopt hij niet.’
 

Geen breekijzer

Volgens Blommaert maakt de vormtoets wel helder wat er nog moet gebeuren om van De Molendijk een fatsoenlijke 80-kilometerweg te maken. Maar ondanks dat de toets nu mede de provinciale investeringsagenda bepaalt, kan de kostbare aanpassing van de dijk nog jaren op zich laten wachten. Zeeland worstelt op dit moment met de tientallen miljoenen kostende sanering van de vroegere fosforfabriek Thermphos in Vlissingen. Blommaert: ‘De vormtoets is geen breekijzer om maatregelen af te dwingen. Je kunt je euro maar één keer uitgeven.’
Om meer bekendheid aan de vormtoets te geven, gingen Feij, Blommaert en Louwerse op tournee langs gemeenten in Zeeland. De helft van de gemeenten gebruikt de toets inmiddels bij het verkeersveiligheidsbeleid. Ook kleinere gemeenten, zonder ambtenaren met een verkeerskundige achtergrond, hebben er baat bij.
 

Nuchter tegenwicht

De toets kan dienen als nuchter tegenwicht op het moment dat politici zich laten meeslepen in de emoties na een toevallig ongeval, zo meent Hans Feij. ‘Zodat het geld naar de juiste wegen gaat en niet naar een plek waar iemand slachtoffer werd omdat hij zich liet afleiden door zijn smartphone.’
De vormtoets past ook naadloos in het streven van de rijksoverheid om te komen tot een risicogestuurde aanpak van verkeersveiligheid. Louwerse: ‘Verkeersveiligheidsbeleid sturen op basis van ongevallen werkt nauwelijks meer. Met de toets weet je welke wegen vroeg of laat voor ongevallen zorgen en dus voorrang moeten krijgen bij groot onderhoud of herprofileren.’

Terug naar 'Nieuws'
Submenu openen

Vormtoets verbetert veiligheid Zeeuwse wegen

© Copyright 2024 Kennisnetwerk verkeersveiligheid - Privacy statement - Cookie statement - Disclaimer - Voorwaarden
Scroll naar boven